VELAYET NEDİR?

1-Velayet Nedir, Velayet Ne Demektir?

Velayet, reşit olmayan çocukların korunması, bakılması, yetiştirilmesi, eğitilmesi, temsil edilmesi, malvarlıklarının yönetilmesi gibi konularda anne babaya yüklenen görevler ve sağlanan hak ve yetkilerdir. Kısaca velayet, anne ve babanın çocukları üzerinde sahip olduğu hak ve yükümlülüklerdir.

Velayet çift yönlüdür, anne ve babaya hem bazı hak ve yetkiler tanımakta hem de çeşitli yükümlülükler yüklemektedir.

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 335/1. maddesine göre; “Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velâyeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velâyet ana ve babadan alınamaz.”

Bu maddeden de anlaşılacağı üzere velayet sadece anne ve babaya tanınmış bir görev ve haktır. Yasal sebepler olmadıkça velayet hakkı anne ve babadan alınamaz, velayet kaldırılamaz. Ancak şartları oluştuğu takdirde velayet hakkının anne ve babadan alınması durumunda çocuğa vasi atanır. Anne ve babadan başka bir kimsenin çocuğa veli olarak atanması yani çocuğun anne ve babasının dışında başka birinin velayeti altına konulması mümkün değildir.

Velayet hakkı sadece anne ve babaya ait olduğundan bu hak devredilemez, mirasçılara geçemez veya hakkın içeriği herhangi bir hukuki işlemle sınırlandırılamaz.

TMK’nun 336/1. maddesi gereğince “Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar.” Yani evlilik birliği içerisinde anne ve baba çocuklar üzerindeki velayeti ortak, birlikte kullanırlar. Velayet hakkından doğan yetkiler ve görevler anne baba arasında paylaştırılamaz. Örneğin çocukların malvarlığıyla ilgili hak ve yetkilerin sadece baba tarafından kullanılmasına veya yılın ilk 6 ayı velayetin anne tarafından ikinci 6 ayı velayetin baba tarafından kullanılmasına karar verilemez. Zira velayet hakkı anne ve baba arasında bölünemez. Anne ve babanın her birinin diğerinden bağımsız olarak velayetten kaynaklanan hakları, yetkileri ve görevleri bulunmaktadır.

2-Velayetin Amacı Nedir?

Velayetin amacı, çocukların bakılması, yetiştirilmesi ve korunmasıdır. Buna çocukların hem şahıs varlıklarının hem de malvarlıklarının korunması girmektedir.

Velayet, çocukların güvenliğinin sağlanmasına, maddi ve manevi varlığını geliştirmesine hizmet eder. Velayet, çocuk içindir.

Velayetin toplumsal bir yönü de bulunmaktadır. Velayetin kötüye kullanılması durumunda devletin müdahalesi söz konusu olmaktadır. Zira devlet çocuğu her türlü istismara ve şiddete karşı korumakla yükümlüdür.

3-Çocuk İle Anne Baba Arasında Velayet Nasıl Kurulur?

Çocuk ile anne ve baba arasındaki velayet ilişkisinin kurulabilmesi için soybağının kurulmuş olması gereklidir. Çocukla anne arasında soybağı doğumla birlikte kendiliğinden kurulur. Evlilik içinde doğan çocukla baba arasındaki soybağı da kendiliğinden kurulur. Ayrıca çocukla baba arasındaki soybağı anne ile evlenme, tanıma veya hakim kararıyla kurulabilir.

Velayet ilişkisi soybağına dayandığından yakınlık derecesi ne olursa olsun anne ve baba dışındaki birinin çocuğun velayetini alabilmesi mümkün değildir.

Bunu tek istisnası evlatlık ilişkisidir. Evlat edinilen küçük çocuk ile evlat edinen arasında velayet ilişkisi kurulur. Zira mahkeme kararıyla yapay bir soybağı ilişkisi kurulmaktadır.

Hem gerçek anne babanın hem de evlat edinenin çocuk üzerinde aynı anda velayeti söz konusu olamaz. Evlat edinme kararıyla birlikte gerçek anne babanın çocuk üzerindeki velayeti sonlanır. Evlat edinme kararıyla çocuk üzerindeki velayet hakkı evlat edinene ait olur.

Üvey çocuk üzerinde üvey anne veya babanın velayet hakkı yoktur.

4-Velayet Ne Zaman Sona Erer?

Velayet, çocukların (ve evlat edinilen çocukların) reşit olduğu tarihe kadar devam eder. Yani erginliğin kazanılmasıyla birlikte anne babanın çocuk üzerindeki velayeti kendiliğinden biter. Kural olarak çocukların 18 yaşını doldurmasıyla birlikte velayet sona ermektedir.

Ancak TMK’nun 335/2. maddesinde de belirtildiği üzere kısıtlanmasına karar verilen erginlerin de velayet altına bırakılması mümkündür.

Bazı durumlarda ise çocukların reşit olmasından önce de velayetin sona ermesi mümkündür. Bu duruma anne ve babadan velayetin kaldırılmasına ve çocuğa vasi atanmasına karar verilmesi örnek olarak gösterilebilir.

5-Çocuğun Temsili

Velayet hakkına sahip anne ve baba üçüncü kişilere karşı çocuğun yasal temsilcileri konumundadır. Yani anne ve baba üçüncü kişilere karşı çocuğu temsil ederken birlikte hareket edecek, yapılacak hukuki işleme her ikisi de rıza gösterip katılacaktır.

Çocuk adına dava açılması durumunda anne ve baba yasal temsilcisi olarak birlikte dava açacaktır. Benzer şekilde çocuğa karşı dava açılması durumunda hem anneye hem de babaya dava yöneltilmelidir

6-Çocuğun Mallarının Yönetilmesi

Çocuk, hak ehliyetine sahip olduğu için anne ve babasından ayrı bağımsız bir malvarlığına sahip olabilir. Ancak çocuğun malvarlığının yönetilmesi, korunması, geliştirilmesinden yasal temsilcisi olan anne ve babası sorumludur. Yani çocuğun mallarının yönetilmesi anne ve babasına aittir.

Çocuğun mallarının yönetimi kapsamında anne ve baba çocuğun mallarıyla ilgili tasarruf işlemleri yapabilir. Çocuğun mallarını satabilir, kullanabilir, bakım ve onarımını yaptırabilir, kiralayabilir. Tabi ki anne ve baba çocuğun mallarını yönetirken onun menfaatini gözetmek zorundadır.

7-Boşanma Durumunda Çocukların Velayeti Ne Olur?

Eşler evlilik birliği devam ettiği müddetçe çocuklar üzerindeki velayet hakkını birlikte kullanır. Evlilik birliği sona erdiği takdirde boşanmaya karar veren mahkeme çocukların velayetinin kime verileceğine de karar verecektir. Boşanma kararıyla birlikte çocukların velayeti kendisine bırakılan anne veya baba artık münhasıran, tek başına velayet hakkına sahip olacaktır. Velayet kendisine verilmeyen eşin çocuklar üzerindeki velayet hakkı sona erecektir.

8-Boşanma Sonucunda Velayet Hakkı Kime Verilir?

Boşanma davalarının birçoğunda eşler çocukların velayetinin kime bırakılacağı konusunda anlaşmazlık yaşamaktadır. Boşanma sonucunda çocukların velayetinin kime verileceğine hakim karar verir. Hakim çocuğun velayetinin kime verileceğine karar verirken çocuğun menfaatini gözetmek zorundadır.

Her somut durum kendi içinde değerlendirilmekle birlikte yaşı küçük olan çocukların anne bakım ve sevgisine muhtaç olduğu gözetilerek velayetleri genellikle anneye verilmektedir. Çocuk kendini ifade edebilecek isteklerini belirtebilecek yaş ve olgunluğa gelmiş ise velayetinin kime verilmesini istediği, boşanma sonrasında kiminle yaşamak istediği konusunda çocuğun beyanının, görüşünün alınması gerekmektedir. Çocuğun velayetle ilgili istek ve görüşü mahkemece dikkate alınacak, değerlendirilecektir.

Boşanma davasında sonucunda çocuğun velayetinin kesin olarak anneye veya babaya verileceği konusunda bir kesinlik yoktur. Her somut durum, dava dosyası kendi içinde değerlendirilecek ve çocuğun menfaatine en uygun olacak kişiye velayet verilecektir.

9-Kardeşlerin Velayeti Ayrı Kişilere Verilebilir mi?

Her somut durum kendi içinde değerlendirilmekle birlikte mahkemeler kardeşlerin birbirinden ayrılmaması yönünde tavır göstermektedir. Zira anne ve babası ayrılan çocuğun kardeşinden de ayrılması onun psikolojik durumunu olumsuz etkileyecektir. Çocukların menfaati gözetilerek genellikle kerdeşler birbirinden ayrılmamakta ve velayetleri aynı kişiye verilmektedir.

10-Anlaşmalı Boşanma Davasında Velayet

Anlaşmalı boşanmaya karar verilebilmesi için eşlerin boşanma ve boşanmanın ferileri konusunda anlaşmaları gerekmektedir. Tabi ki eşlerin, çocukların velayetinin kime verileceği konusunda da anlaşma sağlamaları gerekmektedir. Eşler çocukların velayetinin kime verileceği konusunda anlaşamazlarsa anlaşmalı boşanma gerçekleşmez.

Ankaranın başarılı ve deneyimli boşanma avukatlarından olan Avukat Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi olarak bu yazımızda, velayet konusu ele alınmıştır. Tarafların hak kaybına uğramaması ve bu zorlu süreci daha iyi atlatabilmeleri için eşler arasındaki uyuşmazlıkların alanında uzman avukatlarla birlikte gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada Ankara Boşanma Avukatı Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi bilgi ve tecrübesiyle hukuki sorunlarınızın çözümünde danışmanınız ve desteğiniz olacaktır.