ÇOCUĞUN BAKIM VE EĞİTİM GİDERLERİNİN KARŞILANMASI

1-Çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanması yükümlülüğü kime aittir?

Çocuğun bakım ve eğitimi anne babanın temel yükümlülüklerinden birisidir. Çocuğun bakım ve eğitimi için gerekli olan giderin nasıl ve kim tarafından ne oranda karşılanacağı ise kanunda ayrıntılı olarak yer almıştır.

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 327-334. maddeleri arasında çocukların bakım ve eğitim giderlerinin karşılanması konusu düzenlenmiştir.

TMK’nun 327/1. maddesi gereğince “Çocuğun bakımı, eğitimi ve korunması için gerekli giderler ana ve baba tarafından karşılanır.”

Bu maddeye göre çocuğun bakım ve eğitim gideri ile ilgili her türlü harcama anne ve baba tarafından karşılanacaktır. Burada dikkat edilirse velayet hakkına sahip anne baba denilmemiştir. Zira anne ve babanın çocuğun bakım ve eğitimine ilişkin gerekli giderleri yapma yükümlülüğü velayet hakkından bağımsız olarak mevcuttur. Yani çocuğun velayeti anne veya babadan birine verilmiş olsa veya anne ve babanın her ikisinin de çocuk üzerindeki velayet hakkı kaldırılmış olsa bile anne ve babanın çocuğun bakım ve eğitim giderini karşılama yükümlülüğü devam eder. Kısaca velayet hakkına sahip olsun olmasın anne ve baba çocuğun bakım ve eğitim giderini karşılamakla yükümlüdür.

TMK’nun 350/1. maddesinde de bu husus “Velâyetin kaldırılması hâlinde ana ve babanın çocuklarının bakım ve eğitim giderlerini karşılama yükümlülükleri devam eder” şeklinde düzenlenmiştir.

Anne ve baba çocuğun bakım ve eğitim giderini kendi malvarlığından gelirinden karşılayacaktır. Kural olarak çocuğun kendisine ait mal varlığı veya geliri bulunsa bile çocuğun bakım ve eğitim gideri çocuğun malından değil anne ve babanın malından gelirinden karşılanacaktır. Bunun için anne ve babanın varlıklı ya da ekonomik durumunun çok iyi olması şart değildir.

Ancak TMK’nun 327/2. maddesi gereğince bazı durumlarda çocuğun bakım ve eğitim giderini karşılamak için çocuğun malından/gelirinden yararlanmaya imkan tanınmıştır. Bu maddeye göre “Ana ve baba, yoksul oldukları veya çocuğun özel durumu olağanüstü harcamalar yapılmasını gerektirdiği takdirde ya da olağan dışı herhangi bir sebebin varlığı hâlinde, hâkimin izniyle çocuğun mallarından onun bakım ve eğitimine yetecek belli bir miktar sarfedebilirler.”

Bu maddeden de anlaşılacağı üzere ancak hakimin izniyle çocuğun malları, bakım ve eğitim giderinin karşılanması amacıyla kullanılabilir. Bunun için de ya anne ve babanın yoksul olması veya çocuğun olağanüstü harcama gerektirir durumda olması yahut istisnai (olağan dışı) bir sebebin bulunması gereklidir. Çocuğun durumunun olağanüstü harcama yapılması gerektirmesine örnek olarak çocuğun üstün zekalı olması nedeniyle özel eğitim alması gerekliliği gösterilebilir. Olağan dışı bir sebebin bulunması durumuna örnek olarak çocuğun anne babasının yaşlılık, ağır hastalık veya sakatlık nedeniyle çalışamayacak durumda olması gösterilebilir.

Bu durumların mevcut olması halinde anne babanın talebi üzerine hakim çocuğun mallarından belirli bir miktarın çocuğun sakım ve eğitimi için harcanmasına izin verebilecektir. Bu konuyla ilgili talepte bulunulacak mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.

2-Çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanması yükümlülüğünün süresi ne kadardır?

Anne ve babanın çocuğun bakım ve eğitim giderlerini karşılaması yükümlülüğü çocuğun ergin olmasına kadar devam eder.

TMK’nun 328/1. maddesine göre “Ana ve babanın bakım borcu, çocuğun ergin olmasına kadar devam eder.”

18 yaşını doldurmasına rağmen eğitimine devam eden çocuk anne babadan maddi destek isteyebilecek midir? Anne baba üniversitede okuyan çocuğuna maddi destek sağlamak zorunda mıdır? Evet, her ne kadar anne babanın çocuğun bakım ve eğitimini karşılama yükümlülüğü çocuğun ergin olmasına kadar devam etse de eğer çocuk 18 yaşını doldurmasına rağmen eğitimine devam ediyorsa çocuğun eğitimi bitene kadar anne ve baba çocuğun eğitimine destek olmak zorundadır.

Bu husus TMK’nun 328/2. Maddesinde “Çocuk ergin olduğu halde eğitimi devam ediyorsa, ana ve baba durum ve koşullara göre kendilerinden beklenebilecek ölçüde olmak üzere, eğitimi sona erinceye kadar çocuğa bakmakla yükümlüdürler” şeklinde düzenlenmiştir.

3-Anne baba çocuğa bakma yükümlülüğünü yerine getirmezse ne olur?

18 yaşından küçük çocuğa bakmakla yükümlü olan anne veya babadan birisi bu yükümlülüğünü hiç veya gereği gibi yerine getirmezse bu durumda çocuğa fiilen bakan anne veya baba diğerine dava açma hakkına sahiptir.

TMK’nun 329/1. maddesi gereğince “Küçüğe fiilen bakan ana veya baba, diğerine karşı çocuk adına nafaka davası açabilir”

Yani çocuğa fiilen bakan anne (baba), çocuğun bakım ve eğitim giderine katkı yapmayan babaya(anneye) karşı çocuk adına nafaka davası açabilecektir.

Eğer çocuğun velayeti anne ve babadan alınmış ve çocuğa vasi atanmış ise vasi çocuk adına anne babaya karşı nafaka davası açabilecektir.

Çocuğun da bazı durumlarda nafaka davasını bizzat açma hakkı bulunmaktadır. Eğer çocuk ayırt etme gücüne sahipse nafaka davasını bizzat açabilir. Eğer çocuk ayırt etme gücüne sahip değilse atanacak kayyım veya vasisi nafaka davasını açabilecektir.

4-Nafakanın Belirlenmesi ve Ödenmesi

TMK’nun 330. maddesi gereğince “Nafaka miktarı, çocuğun ihtiyaçları ile ana ve babanın hayat koşulları ve ödeme güçleri dikkate alınarak belirlenir. Nafaka miktarının belirlenmesinde çocuğun gelirleri de göz önünde bulundurulur. Nafaka her ay peşin olarak ödenir. Hâkim istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”

Bu madde gereğince açılan nafaka davasında hakim nafakanın miktarını belirlerken 3 hususu göz önünde tutacaktır. Birincisi; çocuğun ihtiyacı. Burada çocuğun ihtiyacından kasıt sadece çocuğun beslenme gideri değildir. Çocuğun barınması, giyimi, eğitimi ve hatta sağlık giderlerini karşılayacak mahiyette nafaka tayin edilmesi gereklidir. Ancak belirlenecek nafaka miktarı çocuğun yaşaması ve öğrenimi devam ettirebilmesi için gerekli olan giderleri karşılayacak miktarda olmalıdır. Gerekli olmayan veya lüks sayılabilecek giderler buna dahil değildir.

İkincisi; anne babanın hayat şartları. Burada anne babanın çalışıp çalışmadığı veya çalışma imkanlarının bulunup bulunmadığı, sağlık durumları, ekonomik sosyal durumları, ülkenin ekonomik durumu ve geçim şartları değerlendirilerek hakim karar verecektir.

Üçüncüsü; anne babanın ödeme gücü. Hakim tarafından takdir edilecek nafakanın miktarı belirlenirken en etkili ve en çok göz önünde bulundurulması gereken ölçüt budur. Zira anne baba ekonomik durumuna uygun olarak nafaka vermekle yükümlüdür. Anne babanın ödeyemeyeceği bir miktarda veya ödemesi halinde anne babayı çok zorda bırakacak geçim sıkıntısına sokacak bir miktarda nafaka ödenmesine karar verilemez.

Çocuk için nafaka miktarı belirlenirken eğer varsa çocuğun malvarlığı ve gelirleri de göz önünde bulundurulacaktır.

Nafaka her ay peşin olarak ödenecektir. Nafaka ödemek yerine anne babanın çocuğu yanına alarak ona bakmasına karar verilemez.

TMK’nun 331. maddesine göre “Durumun değişmesi hâlinde hâkim, istem üzerine nafaka miktarını yeniden belirler veya nafakayı kaldırır.”

Yani anne babanın veya çocuğun ekonomik durumunun değişmesi, ülke ekonomisinde meydana gelen değişiklikler gibi durumlar söz konusu olduğunda nafakanın yeniden değerlendirilmesi mümkündür. Yani şartların değişmesi halinde çocuk nafakanın artırılmasını isteyebileceği gibi anne baba nafakanın indirilmesini veya kaldırılmasını talep edebilir.

Ankaranın başarılı ve deneyimli boşanma avukatlarından olan Avukat Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi olarak bu yazımızda, çocuğun bakım ve eğitim giderlerinin karşılanması konusu ele alınmıştır. Tarafların hak kaybına uğramaması ve bu zorlu süreci daha iyi atlatabilmeleri için eşler arasındaki uyuşmazlıkların alanında uzman avukatlarla birlikte gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada Ankara Boşanma Avukatı Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi bilgi ve tecrübesiyle hukuki sorunlarınızın çözümünde danışmanınız ve desteğiniz olacaktır.