ÇOCUK İLE KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASI

Eşlerin ayrılma veya boşanma süreçlerini çocuklar sıkıntılı bir biçimde yaşadıkları gibi genelde eşler arasındaki çekişmenin de bir parçası haline gelirler. Boşanma kararından sonra da çoğunlukla eşler arasındaki çatışma ve çekişme devam ettiği için yine çocuklar için sıkıntılı dönem devam eder. Hatta çocukla görüşmenin bazı durumlarda koz olarak, karşı tarafa eziyet etmek veya intikam amacıyla kullanıldığına dahi rastlanılmaktadır.

Eşler arasındaki bu çekişme çocukları psikolojik yönden olumsuz etkilemekte, çocukta endişeye, kaygıya ve hatta anne babadan birini kaybetme korkusuna neden olmaktadır.

Türk Medeni Kanunu (TMK) yaşanan bu durumu gözeterek çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmesini, mümkün olduğunca eşler arasındaki çekişmenin dışında tutulmasını ve çocuğun anne veya babasından koparılmasının engellenmesi için çeşitli önlemler almıştır. Bunlardan birisi de çocukla kişisel ilişki kurulmasıdır.

TMK’nun 323, 324, 325 ve 326. maddesinde çocukla kişisel ilişki kurulması düzenlenmiştir.

TMK’nun 323. maddesine göre “Ana ve babadan her biri, velâyeti altında bulunmayan veya kendisine bırakılmayan çocuk ile uygun kişisel ilişki kurulmasını isteme hakkına sahiptir.”

Çocukla kişisel ilişki kurulması nedir? Anne veya babanın, velayetine sahip olmadığı, kendisine bırakılmayan çocuğuyla belirlenen gün ve saatlerde görüşmesidir. Anne veya babanın velayeti kendisine bırakılmayan çocuğunu görme, ziyaret etme hakkıdır.

Boşanma kararı sonrasında çocuk velayeti kendisine bırakılan anne veya baba ile birlikte yaşar. Ancak çocuğun velayetinin diğer eşe verilmemesi o eşin çocuğu bir daha göremeyeceği veya çok az görebileceği anlamına gelmemektedir.

Çocuk ile velayeti kendisine bırakılmayan eş arasında kişisel ilişki kurulması bu ebeveyn yönünden hem bir hak hem de yükümlülüktür. Bir kişinin çocuğu ile kişisel ilişki kurulmasını, çocuğunu ziyaret etmeyi istemesi en doğal kişilik haklarından birisidir.

Boşanma kararını veren mahkeme bu kararda çocuğun velayetinin kime verileceğine de karar verir. Boşanmaya karar veren mahkeme aynı zamanda çocuk kendisine bırakılmayan anne veya babanın hangi tarihlerde ve saatlerde çocuğunu görebileceğini de düzenler. Yani boşanma kararında hem çocukların velayeti hem de çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin karar da verilir.

Örneğin; mahkeme eşlerin boşanmasına karar verdikten sonra çocuğun velayetini anneye vermiş olabilir. Bu durumda çocuk ile baba arasındaki kişisel ilişki de mahkemece düzenlenecektir. Mesela mahkeme kararında; her ayın 1. ve 3. haftası cumartesi günü saat 10:00’da alınıp Pazar günü saat 15:00’de bırakılmak suretiyle, her yıl Ramazan bayramının 2. günü saat 10:00’da alınıp 3. Günü saat 10:00’da bırakılmak suretiyle, her yıl 1 Temmuz’da alınıp 30 Temmuz’da bırakılmak suretiyle baba ile çocuk arasında kişisel ilişki kurulmasına karar verilebilir.

Tabi ki örnekte verdiğimiz günler herkes için geçerli kişisel ilişki günleri değildir. Mahkeme anne babanın aynı şehirde mi farklı şehirde mi yaşadığını, anne babanın çalışma gün ve saatlerini, çocukların yaşını, çocukların okul gibi durumlarını değerlendirerek bir karar vermektedir. Örneğin 2 aylık anne sütü ile beslenen ve velayeti annesine verilen bebeğin yatılı olarak babada bırakılması uygun değildir. Veya okula giden ve velayeti babasına bırakılan bir çocuğun hafta içi yatılı olarak annesinde bırakılması uygun değildir.

Anlaşmalı boşanma davalarında eşler arasında boşanmanın sonuçlarına ilişkin bir protokol düzenlenmektedir. Bu protokolde ortak çocukların velayetinin kime bırakılacağı konusunda da eşlerin anlaşmaları gerekmektedir. Mahkeme de uygun gördüğü takdirde anlaşma doğrultusunda çocuğun velayetini ilgili ebeveyne verebilir. Anlaşmalı boşanma protokolünde çocuk ile velayeti kendisine bırakılmayan eş arasındaki kişisel ilişkinin gün ve saatleri de düzenlenebilir. Mahkeme uygun gördüğü takdirde anlaşma protokolünde tarafların üzerinde anlaştığı şekilde kişisel ilişki düzenlenmesine karar verebilir.

Ancak mahkemenin bu kişisel ilişki günlerine göre düzenleme yapması zorunlu değildir. Eğer hakim anlaşmalı boşanma protokolünde belirlenen kişisel ilişki gün ve saatlerini uygun bulmaz ise ya taraflara yeni bir anlaşma yapmak üzere süre verebilir ya da kendisi yeni bir kişisel ilişki düzenlemesi yapabilir. Tarafların da anlaşmalı boşanma protokolünde yapılan bu değişikliğe rıza göstermesi durumunda bu belirlenen kişisel ilişki günleri geçerlilik kazanır.

Çocukla kişisel ilişki kurma hakkı kişilik hakkının bir parçasıdır. Bu nedenle bu haktan feragat edilemez ve bu hak devredilemez. Anne babanın çocuğuyla kişisel ilişki kurmaktan feragat ettiğine ilişkin beyanı veya buna ilişkin yapılan protokol geçersizdir.

Kişisel ilişki günlerinde çocuğun anneye veya babaya gösterilmesi zorunlu mudur? Evet. Mahkeme tarafından belirlenen kişisel ilişki günlerinde çocuğun velayeti kendisine bırakılmayan anne veya babaya gösterilmesi, çocuğun anne veya babası ile görüştürülmesi zorunludur. Çocuğun sağlıklı gelişimi ve menfaati için anne babanın mümkün olduğunca sorunsuz bir şekilde iletişim kurarak kişisel ilişkiyi sağlamaları gereklidir.

Bu nedenle çocuğu ziyaret hakkına sahip olan anne/babanın bu hakkını kullanırken, velayet hakkına sahip olan anne/babanın da çocukla diğer ebeveyn arasında kişisel ilişki kurulurken olumlu davranışlar sergilemesi, kişisel ilişkiyi desteklemesi önemlidir. Yani anne ve babanın çocuğun diğer ebeveyn ile kişisel ilişkisini zedelemekten kaçınması, çocuğun eğitimi gelişimi için olumlu tutum ve davranışlar sergilemesi gerekmektedir. Ne yazık ki velayet sahibi anne veya babanın çocuğun diğer taraf ile görüşmesini engellemek için kişisel ilişki günlerinde çocuğu kaçırdığı, kişisel ilişkiyi engellemeye çalıştığı veya kişisel ilişki kurulmasında zorluklar çıkardığı görülmektedir.

Benzer şekilde çocukla kişisel ilişki kuran anne veya babanın da kişisel ilişki gün ve saatlerine uymadığı, çocuğu geç teslim ettiği hatta çocuğu kaçırdığı dahi görülmektedir. Tabi ki kişisel ilişki kurulmasında zorluk çıkaran, problem yaratan, çocuğu kaçıran ebeveyn ile ilgili çeşitli yaptırımlar bulunmaktadır.

Kişisel ilişki olarak belirlenen günler dışında anne babanın velayeti kendisine bırakılmayan çocuğu ile görüşmesi, çocuğunu ziyaret etmesi mümkün müdür? Mahkeme kararında belirlenen kişisel ilişki günleri çocuğun velayeti kendisine bırakılan annenin veya babanın çocuğunu diğer eşe göstermesi için zorunlu olan günlerdir. Ancak tarafların karşılıklı anlaşmaları ve hoşgörülü davranışları çerçevesinde anne babanın çocuğunu daha fazla ziyaret etmesi, diğer günlerde görmesi mümkündür. Ancak bu husus tamamen velayet kendisine bırakılan ebeveynin insiyatifine kalmıştır. Yani velayet sahibi ebeveyn kişisel ilişki gün ve saatleri dışında çocuğu diğer ebeveyne göstermek zorunda değildir.

Çocukla kişisel ilişki kurulması çoğunlukla eşlerin boşanması sonucu gündeme gelmektedir. Ancak boşanma dışında çocukla kişisel ilişki kurulmasını gerektiren veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına imkan sağlayan durumlar da mevcuttur. Bunlar;

1-Boşanma kararı verilmesi

2-Ayrılık kararı verilmesi

3-Boşanma veya ayrılık davası süresince kişisel ilişki kurulmasına karar verilmesi

4- Ortak hayata ara verilmesi

5-Anne babanın evli olmaması

6-Anne babanın velayet hakkının kaldırılması

7-Velayetin değiştirilmesine karar verilmesi

8-Çocuğun bir aile yanına veya kuruma yerleştirilmesi

Ankaranın başarılı ve deneyimli boşanma avukatlarından olan Avukat Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi olarak bu yazımızda, çocuk ile kişisel ilişki kurulması konusu ele alınmıştır. Tarafların hak kaybına uğramaması ve bu zorlu süreci daha iyi atlatabilmeleri için eşler arasındaki uyuşmazlıkların alanında uzman avukatlarla birlikte gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada Ankara Boşanma Avukatı Esra Demirel ve Demirel Hukuk Ofisi bilgi ve tecrübesiyle hukuki sorunlarınızın çözümünde danışmanınız ve desteğiniz olacaktır.