İçindekiler
EVLENME YOLUYLU TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI
1-Genel Olarak
5091 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 16. maddesinde Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması düzenlenmiştir. İlgili kanunu maddesine göre “(1) Bir Türk vatandaşı ile evlenme doğrudan Türk vatandaşlığını kazandırmaz. Ancak bir Türk vatandaşı ile en az üç yıldan beri evli olan ve evliliği devam eden yabancılar Türk vatandaşlığını kazanmak üzere başvuruda bulunabilir. Başvuru sahiplerinde; a) Aile birliği içinde yaşama, b) Evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmama, c) Millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmama, şartları aranır. (2) Başvurudan sonra Türk vatandaşı eşin ölümü nedeniyle evliliğin sona ermesi halinde birinci fıkranın (a) bendindeki şart aranmaz. (3) Evlenme ile Türk vatandaşlığını kazanan yabancılar evlenmenin butlanına karar verilmesi halinde evlenmede iyiniyetli iseler Türk vatandaşlığını muhafaza ederler.”.
Kanunun bu maddesinde Türk vatandaşı ile evli olan yabancı kadın ya da yabancı erkeğin, evlenme yoluyla Türk vatandaşı olabilmesi için gereken şartlar sayılmıştır. Sadece Türk vatandaşı ile evlenmek Türk vatandaşlığının kazanılması için tek başına yeterli değildir.
2-Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması İçin Gerekli Olan Şartlar
a-Türk Vatandaşı İle Evli Olmak
Öncelikle taraflar arasında yasanın aradığı şartlara uygun bir evlilik bulunması gerekmektedir. Evlilik dışı birliktelikler veya evlenmeksizin birlikte yaşama gibi durumlar resmi olarak geçerli bir evlilik sayılmayacaktır. Eşler Türkiye’de evlenmiş ise evlenmenin yetkili Türk mercileri önünde yapılması yani resmi nikah kıyılması gerekmektedir. Resmi nikah olmaksızın dini nikahla gerçekleştirilen evlilikler geçerli sayılmamaktadır.
Milletlerarası Özel Hukuk Ve Usul Hukuku Hakkında Kanun ‘nun (MÖHUK) 13. Maddesi şu şekildedir. “(1) Evlenme ehliyeti ve şartları, taraflardan her birinin evlenme anındaki millî hukukuna tâbidir. (2) Evliliğin şekline yapıldığı ülke hukuku uygulanır….”
Bu düzenlemeden hareketle; evliliğin geçerliliği ile ilgili evlenme ehliyeti ve maddi şartlar bakımından MÖHUK 13/1, evliliğin şekli geçerliliği ile ilgili MÖHUK 13/2 maddeleri dikkate alınarak evliliğin geçerli olup olmadığı belirlenecektir.
Yabancının eşinin Türk vatandaşı olması gerekmektedir. Burada kadın veya erkek ayrımı yapılmamıştır. Yani yabancı bir kadının Türk vatandaşı erkek ile veya yabancı bir erkeğin Türk vatandaşı kadın ile evlenerek Türk vatandaşlığını kazanması mümkündür.
Ayrıca evlenmenin gerçek olması, aile kurmak amacıyla yapılması gerekmektedir. Zira gerçekleştirilen bütün evliliklerin aile kurmak amacıyla yapıldığı yani gerçek olduğu söylenemez. Vatandaşlığın evlenme yoluyla kazanılması vatandaşlığın kazanılmasına ilişkin diğer yöntemlere/şartlara göre daha kolaydır. Bu nedenle vatandaşlığın kazanılması, oturma izni alınması, çalışma izni alınması gibi nedenlerle yabancıların Türk vatandaşları ile evlendiği sıkça görülmektedir.
Evlenmenin, aile kurmak amacı ile yapılmadığı (gerçek olmadığı) tespit edilse dahi evlilik resmi olarak geçerli bir evlilik olmaya devam eder. Ancak evlenmenin gerçek olmadığı tespit edilirse yabancının Türk vatandaşlığını kazanması mümkün olmaz. Bu nedenle evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması için başvuru yapıldığında, yetkililer tarafından evliliğin gerçek olup olmadığı incelenecektir. Yetkililer tarafından, eşlerin ortak bir yerleşim yerinin bulunup bulunmadığı, aynı evde yaşayıp yaşamadığı, eşlerin birbirleri hakkındaki isim adres vatandaşlık meslek gibi kişisel bilgileri ayrıntılı olarak bilip bilmedikleri, eşlerin birbirlerine karşı sorumluluklarını yerine getirip getirmediği, eşinin ailesi ile ilgili bilgileri bilip bilmediği (kaç kardeş oldukları, nereli oldukları vs.) eşlerin birbirlerini anlayabilecekleri ortak dil konuşup konuşmadıkları, eşlerin evlilik öncesi görüşüp görüşmedikleri/ne kadar süredir görüştükleri gibi konular araştırılarak değerlendirilecektir.
b-Evliliğin En Az 3 Yıldan Beri Devam Ediyor Olması
Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması için geçerli bir evliliğin olması yeterli değildir. Ayrıca evlilik süresinin de önemi bulunmaktadır. Türk vatandaşı ile yabancı arasındaki evliliğin en az 3 yıldan beri devam ediyor olması gerekmektedir.
3 yıllık sürenin başlangıcı resmi nikahın gerçekleştiği tarihtir. Nikahsız yaşanan birliktelikler sürenin başlangıcında hesaba katılmaz.
Evliliğin üzerinden 3 yıl geçtikten sonra Türk vatandaşlığını kazanmak için yapılan başvuru sırasında da evliliğin devam ediyor olması gerekmektedir. Vatandaşlık başvurusundan önce evlilik boşanma ile sona ererse vatandaşlık kazanılamaz. Yani 3 yıl evli kaldıktan sonra boşanan yabancı, başvuru işlemleri sırasında evliliği devam etmediği için vatandaşlığı kazanamaz. Ancak Türk vatandaşlığının kazanılmasından sonra boşanmak mümkündür, boşanma kazanılan vatandaşlığın kaybedilmesine neden olmaz.
Benzer şekilde vatandaşlık başvurusundan önce evlilik ölüm ile sona ererse yani Türk vatandaşı eş ölürse vatandaşlık kazanılamaz.
c-Aile Birliği İçinde Yaşamak
Türk vatandaşlığını evlilik yoluyla kazanma şartlarından birisi de aile birliği içinde yaşamaktır. Yani en az 3 yıldır süren bu evliliğin aile birliği içerisinde devam etmiş olması gerekmektedir.
Aile birliği içerinde yaşamak kavramı, eşlerin olağan şekilde fiilen birlikte yaşamasını içerir. Ancak istisnai hallerde eşlerin birlikte yaşamamasını da kapsar.
Aile birliği içinde yaşamak şartı, evliliğin gerçekten evlenmek amacıyla mı yapıldığını yoksa vatandaşlığın kazanılması amacıyla mı yapıldığını tespit ve teyit etmek için aranılan bir şarttır.
Eşlerin aile birliği içerisinde yaşayıp yaşamadığı vatandaşlık başvuru inceleme komisyonu ve emniyet müdürlüğünce yapılan araştırma ve inceleme sonucunda tespit edilir.
d-Evlilik Birliği İle Bağdaşmayacak Bir Faaliyette Bulunmamak
Türk vatandaşı ile evlenen yabancı, vatandaşlığı kazanmak için evlilik birliği ile bağdaşmayacak bir faaliyette bulunmamalıdır. Evlilik birliği ile bağdaşmayacak faaliyete örnek olarak fuhuş yapmak, fuhşa aracılık etmek gibi davranışlar gösterilebilir.
Bir davranışın evlilik birliği ile bağdaşıp bağdaşmadığını yetkili makamlar olayın özelliğini dikkate alarak belirleyecektir. Bu husus emniyet müdürlüğü tarafından yapılan araştırma ile tespit edilecektir.
e- Milli Güvenlik ve Kamu Düzeni Bakımından Engel Teşkil Edecek Bir Hali Bulunmamak
Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin Teşkilat ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 2/1-d bendinde milli güvenlik kavramı tanımlanmıştır. Bu maddeye göre “Millî güvenlik: Devletin anayasal düzeninin, millî varlığının, bütünlüğünün, milletlerarası alanda siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik dâhil bütün menfaatlerinin ve ahdi hukukunun her türlü dış ve iç tehditlere karşı korunması ve kollanmasını, ifade eder”.
Kamu düzeni ise Anayasa Mahkemesinin kararında “Toplumda huzur ve sükûnetin sağlanması, devletin ve devlet teşkilatlarının korunmasını hedefleyen her şeyi kapsayan bir kavram” olarak tanımlanmıştır.
Milli güvenliği tehdit eden yabancı evlenme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanamaz. Türk vatandaşlığını kazanmak isteyen yabancının milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel bir durumu bulunup bulunmadığı yetkili merciler tarafından araştırılarak tespit edilecektir.
3-Evlenme Yoluyla Türk Vatandaşlığını Kazanma Usulü
Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 37. maddesinde vatandaşlığı kazanmak isteyen yabancının başvurusunu nereye yapacağı düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “Türk vatandaşlığının kazanılması ve kaybına ilişkin başvurular yurt içinde ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin vekâletname ile yapılır.” Yani bu maddeye göre Türk vatandaşlığının kazanılması için başvuru;
-Türkiye’de ikamet edilen yer (yerleşim yeri) valiliğine
-Yurt dışında dış temsilciliklere yapılır.
Türk vatandaşlığına başvurmak için gereken şartların olup olmadığı illerde kurulan “Vatandaşlık Başvuru İnceleme Komisyonu” tarafından incelenir.
Başvuran yabancı ile ilgili gerekli araştırma il emniyet müdürlüğü tarafından yapılır. Ayrıca kişinin Türk vatandaşlığını kazanmasında milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir durumunun olup olmadığının tespiti Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından yapılır, arşiv araştırması istenir.
Yetkili merciler tarafından gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra tahkikat aşamalarında hazırlanan dosya incelenmek ve karar verilmek üzere İçişleri Bakanlığına iletilir.
Türk vatandaşlığına kabul kararı İçişleri Bakanlığı tarafından verilmektedir.
İçişleri Bakanlığı yapacağı inceleme ve değerlendirme sonucunda yabancının Türk vatandaşlığını kazanmasına karar verebilir. Bu durumda kişi Türk vatandaşlığını kazanmış olur ve kendisine nüfus müdürlüğü tarafından nüfus cüzdanı verilir.
İçişleri Bakanlığı yapacağı inceleme ve değerlendirme sonucunda yabancının Türk vatandaşlığı için yaptığı başvuruyu reddedebilir. Bu durumda yabancı Türk vatandaşlığını kazanamaz. Ancak vatandaşlık başvurusunun reddine dair karara karşı yargı yoluna gidilebilir.
Vatandaşlık başvurusunun reddi kararı idari bir işlemdir, bu karara karşı yargı yolu açıktır. Vatandaşlık başvurusunun reddine dair karara karşı 60 gün içerisinde idari yargıda dava açılması mümkündür.